आइपिओ के हो ? यसबारे जान्नै पर्ने कुराहरु

काठमाडौं । आइपिओ भन्ने शब्दको पूरा अर्थ हो “Initial Public Offering”, जसलाई नेपालीमा “प्रारम्भिक सार्वजनिक पेशकश” भनिन्छ। यसले कुनै निजी कम्पनीले आफ्नो शेयर पहिलोपटक सार्वजनिक बजारमा जारी गरेर सर्वसाधारणको लागि बेच्ने प्रक्रिया हो। आइपिओमार्फत कम्पनीले आफ्ना पूँजीको आवश्यकताको लागि नयाँ लगानीकर्ताबाट रकम जुटाउँछ र सो कम्पनीको शेयरहरू सेयर बजारमा कारोबार योग्य बनाइन्छ।

आइपिओको उद्देश्य

कम्पनीहरूले आइपिओ जारी गर्ने मुख्य उद्देश्यहरू निम्नानुसार छन्:

नयाँ पूँजी जुटाउने: कम्पनीको विस्तार, ऋण भुक्तानी, नयाँ परियोजना सञ्चालन वा अन्य व्यवसायिक आवश्यकताका लागि नयाँ लगानीकर्ताबाट पूँजी जुटाउने।

ब्रान्ड र विश्वास वृद्धि गर्ने: सार्वजनिक कम्पनी बनेपछि कम्पनीको छवि र विश्वास बढ्छ, जसले व्यापारिक साझेदारी र बजारमा विश्वास निर्माण गर्छ।

साझेदारको तरलता: प्रारम्भिक लगानीकर्ताहरू वा संस्थापकहरूले शेयर बेचेर आफ्नो लगानीको फाइदा लिन सक्ने।

आइपिओ जारी गर्ने प्रक्रिया

आइपिओ जारी गर्न कम्पनीले विभिन्न चरण पूरा गर्नुपर्छ। सामान्यतः प्रक्रिया यस प्रकार हुन्छ:

कम्पनीको तयारी: कम्पनीले आफ्नो वित्तीय रिपोर्ट, व्यवसाय योजना, शेयरको मूल्य र जारी गर्न चाहिने रकम तय गर्छ।

सेवाप्रदायक छनोट: कम्पनीले वित्तीय संस्थाहरू (merchant bankers) वा ब्रोकरको सहयोग लिन्छ।

रेगुलेटरी अनुमति: नेपालमा नेपाल धितोपत्र बोर्ड (SEBON) बाट अनुमोदन लिनुपर्छ। अनुमोदनपछि कम्पनीले प्रोस्पेक्टस जारी गर्छ।

शेयर मूल्य निर्धारण: आइपिओमा शेयरको मूल्य निर्धारण गर्न सकिन्छ fixed price method (निश्चित मूल्य) वा book building method (बजार मागअनुसार मूल्य तय) बाट।

शेयरको आवेदन: लगानीकर्ताहरूले निश्चित समयमा आवेदन दिने। आवेदन प्रक्रिया पूरा भएपछि शेयर अलोकेसन गरिन्छ।

आइपिओमा लगानी गर्दा जान्नुपर्ने कुरा

आइपिओमा लगानी गर्नु अघि केहि महत्वपूर्ण पक्ष जान्नु जरूरी छ:

कम्पनीको वित्तीय स्थिति: कम्पनीको वार्षिक नाफा, ऋण, लगानीको उपयोग र भविष्यको योजना बुझ्नुपर्छ।

जोखिम: आइपिओमा लगानी गर्दा उच्च जोखिम हुन्छ। नयाँ कम्पनीको शेयर बजारमा मूल्य स्थिर नहुन सक्छ।

भविष्यको सम्भावना: कम्पनीको उद्योग, प्रतिस्पर्धा, बजार विस्तार क्षमता र दीर्घकालीन वृद्धि सम्भावना हेर्नुपर्छ।

अलोकेसन सम्भावना: धेरै लगानीकर्ताले आवेदन गर्दा सबैलाई शेयर नपर्ने सम्भावना हुन्छ।

आइपिओको फाइदा

सफल आइपिओले लगानीकर्तालाई छोटो समयमा उच्च लाभ दिन सक्छ। कम्पनीको सार्वजनिक हुने क्रममा लगानीकर्ताले कम्पनीमा साझेदार बन्ने मौका पाउँछन्। शेयर बजारमा कारोबार हुँदा तरलता बढ्छ, जसले शेयर सजिलै किनबेच गर्न सकिन्छ।

आइपिओ कुनै कम्पनीले आफ्नो शेयर सर्वसाधारणलाई पहिलो पटक बिक्रीमा ल्याउने प्रक्रिया हो। यसले कम्पनी र लगानीकर्ताबीच पारदर्शिता, पूँजी जुटाउने अवसर र बजारमा विश्वास स्थापना गर्न मद्दत गर्छ। तर, आइपिओमा लगानी गर्दा कम्पनीको वित्तीय स्थिति, उद्योगको अवस्था र बजारको जोखिम बुझ्नु अत्यन्त जरुरी हुन्छ। सही विश्लेषण र योजना बनाएर लगानी गर्दा आइपिओले दीर्घकालीन लाभ दिन सक्छ।